Christophine Bjarnhéðinsson - Fyrsta lærða hjúkrunarkonan
Christer Magnusson minnist Christophine Bjarnhéðinsson
Í júlí 1898 kom til landsins ung dönsk hjúkrunarkona til þess að taka þátt í opnun holdsveikraspítala í Laugarnesi. Hún hét Christophine Jürgensen, hafði útskrifast árið áður og aldrei sinnt holdsveikum sjúklingum. Christophine var fyrsta hjúkrunarkonan á Íslandi sem hafði tekið formlegt próf í hjúkrunarskóla. Yfirlæknirinn í Laugarnesi hét Sæmundur Bjarnhéðinsson. Hann var sjálfur tiltölulega nýkominn frá Danmörku og ekki með langa reynslu. Saman undirbjuggu þau spítalann og tóku á móti sjúklingunum. Það hefur ekki gengið átakalaust fyrir sig. Í október þetta ár var holdsveikum smalað saman og þeir sendir suður með strandferðaskipum. Margir þeirra voru lokaðir inni í trékössum og í hörmulegu ástandi þegar þeir komu í Laugarnes. Dánartíðnin var há fyrstu árin en smám saman tókst að ná stjórn á veikindunum og mörgum sjúklingum fór batnandi.
Christophine hafði upphaflega gert ráð fyrir að sumir sjúklingar mundu geta unnið létta vinnu en langflestir reyndust of veikir. Ráða þurfti því fleira starfsfólk en upphaflega stóð til. Lengi var fáliðað á spítalanum og álagið hefur verið talsvert. Sagt er að starfsfólkið hafi verið óánægt með Christophine, hún þótti of ströng. Það kann að einhverju leyti að hafa stafað af tungumálaörðugleikum og óöryggi en Christophine hafði litla reynslu í hjúkrun og enn minni af stjórnun.
Sæmundi hefur þó líkað vel við Christophine og henni við hann því fjórum árum eftir að spítalinn var opnaður gengu þau í hjónaband. Christophine hætti þá að vinna eins og venjan var á þeim tíma. Eftir að fyrsta barn þeirra lést sviplega fór hún aftur að hugsa um hjúkrun og auglýsti námskeið um hjúkrun í heimahúsum. Harriet Kjær, sem hafði komið frá Danmörku til þess að taka við af Christophine í Laugarnesi, fór á svipuðum tíma að skrifa blaðagreinar um hjúkrun, meðal annars í Kvennablaðið sem Bríet Bjarnhéðinsdóttir ritstýrði.
Christophine var umhugað um heilsufar fátæks fólks í Reykjavík og árið 1915 tók hún þátt í að stofna hjúkrunarfélagið Líkn og varð formaður þess. Tilgangur félagsins var að veita fátækum heimahjúkrun og aðra aðstoð. Christophine sá um alla skipulagningu en félagið réð danska hjúkrunarkonu til þess að sinna hjúkrunarstörfum.
Þegar spænska veikin lagðist yfir Reykjavík haustið 1918 tók Christophine að sér að hafa yfirumsjón með hjúkrun í sjúkraskýlinu sem sett var upp í Miðbæjarskóla. Fyrir utan að vinna í sjúkraskýlinu sinnti Christophine einnig heimsóknum. Þar tók hún eftir því að margir sjúklingar þjáðust einnig af berklum. Hún sá hversu þröngt fátæka fólkið bjó og vissi vel að berklar voru híbýlasjúkdómur. Hún áttaði sig þá á því að brýnt væri að ráðast gegn þessu heilbrigðisvandamáli en Kamma Tvede, hjúkrunarkona Líknar, hafði lengi sagt að hjúkrun berklasjúklinga væri umfangsmesta verkefni hennar og allt of mikið fyrir eina hjúkrunarkonu. Christophine fékk því framgengt að Líkn gat í mars 1919 opnað berklahjálparstöð í Kirkjustræti 12. Ung hjúkrunarkona var send út til Danmerkur til þess að læra meira um berklahjúkrun. Fyrsti læknirinn á stöðinni var Katrín Thoroddsen en hún var þá ekki útskrifuð úr læknadeild. Stöðin var fyrst um sinn einungis opin nokkra klukkutíma á viku.
Starf Christophine fyrir Líkn var nú orðið umfangsmikið en hún lét það ekki nægja sér. Á þessum tíma fólst hjúkrunarnám í vinnu á spítala undir handleiðslu yfirhjúkrunarkonu. Lengd námsins var óræð og hver sem var gat í raun kallað sig hjúkrunarkonu. Smám saman fóru konur að fara út til Danmerkur í þriggja ára nám. Þær voru þó lengi vel fáar og Christophine, Harriet og fleiri konur fóru að huga að því að koma á fót formlegu námi á Íslandi. Í nóvember 1919 hittust sex þeirra á Fjalakettinum og stofnuðu Félag íslenskra hjúkrunarkvenna. Frumkvöðlar voru dönsku hjúkrunarkonurnar Harriet og Christophine en á fundinum var líka Kristín Thoroddsen sem hafði komið heim úr hjúkrunarnámi í Danmörku árið áður. Harriet Kjær var kosin formaður og Kristín gjaldkeri. Sigríður Magnúsdóttir, hjúkrunarkona á Vífilsstöðum, var kosin varaformaður.
Aðalstarf félagsins fyrstu árin var að sjá um hjúkrunarnám á Íslandi. Það þurfti að skipuleggja bóknámið, útvega námspláss á sjúkrahúsum á Íslandi og koma nemunum þangað. Haustið 1923 hafði félagið starfað í tæp fjögur ár. Þá var það orðið að stéttarfélagi og sambandið við systurfélögin á Norðurlöndum orðið formfast. Það var líka nauðsynlegt til þess að það gæti sent nema út til þessara landa, aðallega Danmerkur, í lokaáfanga námsins. Þessi barátta var þó ekki hnökralaus. Þó að Ísland hefði fengið heimastjórn árið 1918 var landið enn í konungssambandi við Danmörku og dönsku hjúkrunarkonurnar ætluðu fyrst ekki að viðurkenna íslenska félagið heldur vildu að það yrði deild innan Dansk Sygeplejeraad. Sú krafa var lögð fyrir fund í FÍH í febrúar 1921 og felld með öllum greiddum atkvæðum. Á sama fundi var kosin ný stjórn og Christophine kosin formaður. Stuttu seinna fór Christophine út til Kaupmannahafnar til að ræða málin. Í leiðinni tókst henni einnig að semja við yfirmann dönsku ríkisspítalanna um námspláss handa íslensku nemunum. Þetta námsfyrirkomulag hélst þangað til hjúkrunarskólinn gat tekið til starfa á Landspítalanum 1931.
Charlotte Munck, forstöðukona á Bispebjerg-sjúkrahúsinu, var sem formaður SSN, samvinnufélags norrænna hjúkrunarkvenna, í góðu sambandi við Christophine Bjarnhéðinsson, löndu sína. Hún gat í september 1923 sagt henni frá því að íslenska hjúkrunarfélagið hefði verið tekið inn í SSN á fundi þess í ágúst. Þetta sumar og fram að hausti var Christophine veik og Magdalena Guðjónsdóttir, varaformaður félagsins, fór í hennar stað á fundinn í Kristjaníu eins og Ósló hét þá.
Á aðalfundi félagsins í október 1923 var Christophine Bjarnhéðinsson enn þá veik en Magdalena Guðjónsdóttir stýrði fundinum. Sigríður Eiríksdóttir, sem hafði komið heim úr hjúkrunarnámi árið áður, var kosin ritari félagsins. Í október 1924 fór Sigríður til Kaupmannahafnar til þess að fylgjast með starfinu á berklastöð á vegum danska berklafélagsins. Christophine hafði sem formaður Líknar útvegað þessa heimsókn. Hún fór reyndar líka með út en ástæða ferðar hennar var að taka þátt í 25 ára afmæli Dansk Sygeplejeraad. Christophine sagði svo af sér sem formaður Félags íslenskra hjúkrunarkvenna á aðalfundi í lok desember 1924. Sigríður Eiríksdóttir tók þá við starfi formanns.
Christophine hélt þó áfram að taka þátt í starfi hjúkrunarfélagsins. Í október 1927 var hún til dæmis kosin í nefnd sem átti að móta afstöðu félagsins til starfsmannaskipulags og hjúkrunarnáms á Landspítalanum sem þá var í byggingu. Hún hefur væntanlega einnig mætt á fund SSN sem haldinn var í Reykjavík í júni þetta ár. Fundurinn fjallaði mikið um byggingu spítalans og um forstöðukonustarfið. Sama ár bætti hjúkrunarfélagið Líkn ungbarnaeftirliti við starfsemi sína. Christophine var formaður Líknar þangað til 1930 þegar Sigríður Eiríksdóttir tók við keflinu.
Sumarið 1934 hætti Sæmundur, eiginmaður Christophine, störfum á holdsveikraspítalanum og þau hjónin fluttust til Kaupmannahafnar þar sem dóttir þeirra var geðlæknir. Christophine var þó ekki gleymd. Í nóvember sendi Sigríður Eiríksdóttir henni heillaóskaskeyti í tilefni að 15 ára afmæli FÍH og þær vinkonur skiptust á bréfum næstu árin.
Árið 1940 lagði breski herinn undir sig holdsveikraspítalann og voru hinir fáu sjúklingar sem þar voru þá fluttir á Kópavogshælið. Hertakan fór þó ekki vel með húsið því spítalinn brann til kaldra kola 7. apríl 1943. Frú Bjarnhéðinsson, eins og Sigríður Eiríksdóttir kallaði hana í minningargrein, hefur væntanlega frétt af þessu en Sæmundur var þá löngu dáinn og lífsverk þeirra hjóna að enda komið. Christophine Bjarnhéðinsson lést 11. nóvember 1943.