Klínískt sérnám felur í sér tækifæri

Dr. Gísli Kort Kristófersson

Ég vil byrja á því að óska okkur hjúkrunarfræðingum til hamingju með afmælið! Hundrað ár er langur tími og áfanganum ber að fagna. Ég vil líka þakka fyrir þetta tækifæri sem mér bauðst til að leggja orð í belg um hjúkrunarmenntun í tímaritinu okkar á þessum tímamótum.

Hjúkrun í tveimur heimsálfum

Ég var heppinn að finna hjúkrunarfræðina og hafa notið þeirrar gæfu að fá að kynnast hjúkrunarmenntun náið í tveimur heimsálfum. Ég lauks BSc-gráðu í hjúkrunarfræði frá HÍ 2004 og var einn af þessum skrýtnu nemum, sem ég hitti enn stundum sem kennari, sem var alltaf ánægður og spenntur fyrir náminu. Þessi undarlegheit héldu áfram hjá mér í framhaldsnáminu við University of Minnesota, fyrst í geðhjúkrun og svo áfram í doktorsnáminu þar. Í Minnesota fékk ég að kynnast skólamenningu sem hefur kennt hjúkrun á háskólastigi frá því áður en Háskóli Íslands var stofnaður. Það er mikið sjálfstraust sem fylgir slíkri hefð, og heilladrjúgt að verða fyrir áhrifum af, með ómótað og brothætt fagsjálf nýútskrifaðs hjúkrunarfræðings. Eftir átta ár í Bandaríkjunum flutti ég heim, hafði ég þá fengið að spreyta mig sem kennari í tvö ár við University of Minnesota ásamt því að vera klínískur leiðbeinandi þar um árabil áður og kennt alls kyns nemum í framhalds og grunnnámi. Eftir heimkomuna fór ég að mynda mér þá skoðun að grunnhlutverk og menntun hjúkrunarfræðinga á Íslandi miðað við Bandaríkin væri býsna sterkt. Við þjáumst ekki af „a nurse is a nurse is a nurse“ heilkenninu sem hrjáir bandaríska kollega okkar, en það vísar til þeirra mörgu leiða og menntunarstiga hjúkrunarfræðinga sem þar er að finna. Það er í dag bara ein leið til að verða hjúkrunarfræðingur á Íslandi. Fjögurra ára BSc-gráða á háskólastigi. Allir vita að hjúkrunarnám er krefjandi og erfitt nám sem gefur mikla möguleika til starfa víða um heim og grunnstaða hjúkrunarfræði í samfélaginu er almennt sterk. Það eru þó tveir hlutir sem standa upp úr okkur í óhag þegar kemur að menntun og störfum hjúkrunarfræðinga miðað við Bandaríkin að mínu mati. Í fyrsta lagi er launum hjúkrunarfræðinga á Íslandi ekki stjórnað af markaðslögmálum eins og í Bandaríkjunum. Það þýðir að kaup og kjör hjúkrunarfræðinga á Íslandi eru lakari á margan hátt en kollega þeirra í Bandaríkjunum og mun lægri en ef kapítalisminn fengi að ráða kaupum okkar og kjörum, en ekki vilji stjórnmálamanna sem sitja fjögur ár í senn. Í öðru lagi er staða sérfræðinga í hjúkrun mun lakari og óljósari á Íslandi miðað við Bandaríkin.

Vaxtartækifæri í klínísku námi

Hér er í mínum huga eitt mesta tækifæri í menntun hjúkrunarfræðinga framtíðarinnar. HÍ og HA hafa hvor á sinn hátt reynt að auka vægi klínísks náms í framhaldsnámi sínu og stefnt er að frekari samvinnu háskólanna tveggja á þessu sviði; vaxtartækifærin eru svo sannarleg næg. Hægt væri að hugsa sér í framtíðinni klínískt meistaranám með a.m.k. 500 klínískum tímum inn í náminu sjálfu. Inni í slíkri námsleið væri þjálfun í skilgreindum gagnreyndum inngripum sem mundi passa við hæfni og lærdómsviðmið sérfræðinga innan hvers sviðs fyrir sig. Háskólarnir gætu unnið þessi hæfni- og lærdómsviðmið með Landlæknisembættinu og fagdeildum viðkomandi sérsviðs, en það mundi leiða það af sér að til þess að verða sérfræðingur á ákveðnu sviði hjúkrunar þyrfti hann að kunna ákveðna sértæka fyrirframskilgreinda hluti. Þetta væri mikið gæðamál fyrir hjúkrunarfræðinga, almenning í landinu og þær fagstéttir sem vinna með okkur.

Háskólarnir virðast allir af vilja gerðir að auka veg klínísks náms í framhaldsnámi sínu en nemendafæð og skortur á fjármagni hafa helst staðið þeim fyrir þrifum. Það er ljóst að háskólarnir gera þetta ekki einir. Við þurfum stuðning og þátttöku frá klíníkinni í þessar námsleiðir til að koma þeim af stað; samstillt átak margra aðila þarf til. Bæði þarf framlag heilbrigðisstofnana sem þyrftu að útvega starfspláss sem og klíníska leiðsögn á ólíkum fræðasviðum og í samstarfi við löggjafann að tryggja að aukin þekking hjúkrunarfræðinga skili sér í útvíkkuðu starfsviði, sama hvernig það lítur út á hverju sérsviði fyrir sig. En einnig þarf atbeina hjúkrunarfræðinga, sem þurfa að vilja sækja sér aukna klíníska þekkingu og sjá tilgang í því fyrir skjólstæðinga sína og sig.

Til mikils er að vinna, bæði fyrir nýliðun innan hjúkrunarfræði, þar sem blasir við að klínísk sérhæfing og útvíkkað starfssvið getur skipt meginmáli til að hjúkrunarfræðingar fari að sjá hjúkrunarfræði sem starfsferil en ekki bara starf, sem og fyrir aðgengi skjólstæðinga að hágæða heilbrigðisþjónustu. Þarna eru að mínu mati helstu vaxtarbroddar hjúkrunar og hjúkrunarmenntunar á Íslandi.

Á þessu 100 ára afmælisári, væri það ekki spennandi verkefni að vinna að fyrir okkur öll?