María Pétursdóttir - Aldarminning leiðtoga í hjúkrun

Ragnheiður Haraldsdóttir, hjúkrunarfræðingur

Kynni mín af Maríu Pétursdóttur voru margþætt; hún var frænka mín og náinn vinur foreldra minna og hún varð síðar samstarfskona mín, fagleg fyrirmynd, yfirmaður um tíma og góður vinur. Ég lærði á æskuheimilinu að hún var heimsborgari, hugsjónakona og baráttukona og hafði brennandi áhuga á mörgum mannúðar- og menningarmálum. Ég sá jafnframt að hún var einstaklega áhugasöm um gildi hjúkrunar og möguleika fagsins til að bæta hag og heilsu landsmanna í víðum skilningi. Þegar ég stundaði svo nám í hjúkrunarfræði í Háskóla Íslands, í fyrsta hópnum sem það gerði, skildi ég betur hvað sýn hennar var sterk og í raun óvenjuleg. Hún taldi hjúkrun fátt óviðkomandi og skilgreindi fagið mun víðara en þá tíðkaðist. Þessi viðhorf hennar höfðu mikil áhrif á okkur hjúkrunarfræðinemana og ég er sannfærð um að áhrifa þeirra gætir enn.

Dáður leiðtogi

Á þessum fyrstu samstarfsárum okkar frænknanna var María skólastjóri Nýja hjúkrunarskólans (frá stofnun 1972), fyrsti námsbrautarstjóri námsbrautar í hjúkrunarfræðum (1973-1976), formaður Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga (1965-1975), formaður Kvenfélagasambands Íslands (1979-1987), kenndi hjúkrunarsögu og ýmislegt henni tengt (hún hafði ritað og gefið út bókina Hjúkrunarsaga árið 1969) og er þá engan veginn allt tínt til. Hún var sannarlega dáð og henni var sýnt traust, en hún mætti líka töluverðri gagnrýni þessi árin fyrir frumkvæði sitt og baráttu fyrir bættri menntun hjúkrunarfræðinga.

Glufa sem opnaðist

María Pétursdóttir var önnur tveggja fyrstu stúdentanna sem lærðu hjúkrun og hélt síðan vestur um haf til frekara náms og starfa. Hún, eins og margir aðrir á þessum tíma, taldi að auka mætti verulega mátt og megin hjúkrunar, samfélaginu öllu til hagsbóta. Fleiri voru framsýnir og sannarlega var hún ekki ein um þau sjónarmið því í óbirtri rannsókn okkar Vilborgar Ingólfsdóttur (1993), Aðdragandi að stofnun námsbrautar í hjúkrunarfræði við Háskóla Íslands haustið 1973, er meðal annars leitast við að greina hvers vegna Ísland varð fyrsta landið í heiminum til að kenna hjúkrun eingöngu á háskólastigi. Niðurstöður okkar eru nokkuð viðamiklar og flóknar, en í sem allra stystu máli má segja að frumkvöðlarnir hafi gripið tækifæri sem gafst og smeygt sér gegnum glufu sem opnaðist. Námið var auglýst í byrjun október 1973 og hófst skömmu síðar. Að sönnu var margt ógert og óljóst þegar haldið var af stað og við nemendurnir urðum að taka þátt í að svara fyrir þetta nám og taka þátt í skipulagningu þess. Vegna hraðans á lokametrunum höfðu kollegar okkar tilvonandi ekki fengið nægjanlega kynningu á fyrirbærinu og voru margir ósáttir. Þetta var Maríu án efa ekki auðvelt, en hún stóð af sér storminn enda horfði hún ætíð langt fram á veginn og studdist við sterkar hugsjónir.

Kærleikur og umhyggja

Síðari hluta starfsævinnar sneri María sér að því að kynna fyrir okkur kollegum hennar nýjar áherslur í faginu sem hún taldi að leggja bæri meiri áherslu á í hjúkrunarnáminu en raun bar vitni. Hún lagði áherslu á birtingarmyndir kærleika í starfinu, á umhyggju fyrir manneskjunni hvar sem við mættum henni og ekki síst á ýmis austræn fræði. Hún kynnti sér ilmolíunudd, nálastungur og djúpslökun sem meðferð og skrifaði greinar um ýmiss konar viðbótarmeðferð. Ekki voru allir samferða Maríu á þessari vegferð frekar en áður og sumum þótti verra að einn af leiðtogum hjúkrunar fylgdi nú svo „óvísindalegri“ nálgun. Sjónarmið hennar um þessi efni eiga sér nú hins vegar fjölmarga talsmenn og fylgjendur.

María Pétursdóttir var fædd í desember árið 1919 en Félag íslenskra hjúkrunarkvenna var stofnað í nóvember sama ár. Hún hefði því átt aldarafmæli um leið og félagið, og ánægjulegt að framlags hennar sé minnst við þetta tækifæri.