Það steytti á kjaraáherslum
Frá fyrrverandi formanni
Dr. Jóhanna Bernharðsdóttur, fyrsti formaður Félags háskólamenntaðra hjúkrunarfræðinga 1978-1980
Við vorum 14 ungar konur sem útskrifuðumst frá námsbraut í hjúkrunarfræði við Háskóla Íslands vorið 1977. Það var í fyrsta sinn sem háskólinn útskrifaði nemendur með BS-gráðu í hjúkrunarfræði. Þetta voru því stór tímamót í lífi okkar ungu kvennanna en líka fyrir hjúkrun í landinu. Við sigldum ekki alltaf lygnan sjó meðan á náminu stóð og þurftum oft að svara spurningunni: Hvers vegna þarf að kenna hjúkrun í háskóla? Svo kom næsta spurning: Hvers vegna fórst þú í háskóla til að læra hjúkrun?
Mánuðina fyrir útskrift eða vorið 1977 áttum við í samtölum við stjórn Hjúkrunarfélags Íslands og áætluðum að ganga í það félag eftir útskrift. Þegar fór að styttast í þann stóra dag spurðum við hvort félagið myndi leggja áherslu á það í kjaraviðræðum að hjúkrunarfræðingar með BS-próf fengju sambærileg laun og aðrir háskólamenn með sömu gráðu. Við litum svo á að með þessu yrði lagður grunnur að kjarabaráttu allra félagsmanna til framtíðar. Á þessa kröfu okkar var ekki fallist og því var umræðum um aðild að Hjúkrunarfélaginu slitið. Við gengum hins vegar í félag sem nefndist Útgarður innan BHM og vorum þar félagsmenn í um eitt ár. Á þeim tíma ákváðum við að stofna eigið fag- og stéttarfélag sem var nefnt Félag háskólamenntaðra hjúkrunarfræðinga (Fhh). Stofndagurinn var 2. desember 1978 og voru stofnfélagar útskriftarárgangar frá HÍ 1977 og 1978 með einhverjum undantekningum. Það varð að samkomulagi að ég tæki að mér formennsku félagsins til að byrja með. Sú formennska stóð til haustsins 1980.
Í ljósi tíðarandans Þegar litið er um öxl til þessa tíma og á ákvarðanir hópsins sem stofnaði Fhh er ekki hægt að líta fram hjá þeim tíðaranda sem þá ríkti. Konur voru í minnihluta í menntaskólum og háskólum en það var sóknarhugur meðal kvenna í jafnréttismálum. Hugmyndir manna um hjúkrun sem fræði- og vísindagrein voru mörgum mjög framandi. Viðhorf fólks til kvenna, kvennastarfa og menntunar voru allt önnur en þau eru nú. Fyrir því fundum við sem lærðum hjúkrunarfræði við Háskóla Íslands á þessum árum svo sannarlega.
Í þessu umhverfi voru baráttumál okkar fyrstu félagsmanna í Fhh einkum af tvennum toga, þ.e. kjaramál og fagleg mál. Hvað kjaramálin varðaði þá var krafan ávallt, í anda jafnréttis, að hjúkrunarnám til BSprófs væri metið til sambærilegra launa og annarra háskólamenntaðra manna með sömu gráðu. Hvað faglegu málin varðaði tóku margar okkar þátt í kennslu í námsbraut í hjúkrunarfræði mjög fljótt eftir útskrift þó bæði starfs- og lífsreynsla væri takmörkuð. Það þurftu hreinlega allir að hjálpast að til að þróa hjúkrunarnám á þessu skólastigi og þann slag tókum við í samræmi við stefnu nýstofnaðs félags. Þótt við værum ungar og óreyndar gerðum við okkur grein fyrir því að við þyrftum að halda okkur faglega vel við, sóttum ráðstefnur erlendis og héldum sjálfar ráðstefnur. Fyrsta ráðstefnan á vegum Fhh var haldin árið 1979 og fjallaði um heilbrigði ungu fjölskyldunnar. Ráðstefnan tókst vel, fékk góðan hljómgrunn og var vel sótt. Á þessum tíma fóru margar okkar að hugsa sér til frekara náms. Guðrún Marteinsdóttir heitin varð fyrst úr okkar hópi til að taka meistaragráðu við Boston University í Bandaríkjunum. Hún varð síðar dósent í heilsugæsluhjúkrun við námsbraut í hjúkrunarfræði.
Þó þessir tímar hafi á vissan hátt verið róstusamir og á stundum átakamiklir er líka margs góðs að minnast. Góð viðkynning við fjölmarga hjúkrunarfræðinga er ofarlega í huga. Fyrst er að nefna Maríu Pétursdóttur og Ingibjörgu R. Magnúsdóttur sem voru hvatamenn að háskólanámi í hjúkrun hérlendis. Þó þær hafi ekki verið félagsmenn í Fhh voru þær áfram bakhjarlar okkar og fylgdust vel með. Marga Thome, sem var fyrsti fastráðni kennarinn í námsbraut hjúkrunarfræði, fylgdi okkur inn í Fhh og tók þátt í mótun þess. Það væri hægt að nefna hér marga aðra til sögunnar en meðal annars var stuðningur hjúkrunarforstjóra, kennara í Hjúkrunarskóla Íslands og margra samstarfsmanna áþreifanlegur og ómetanlegur. Meða þessara einstaklinga hef ég eignast góða vini og samferðamenn. Mér er einnig minnisstæð samvinna okkar Svanlaugar Árnadóttur, formanns Hjúkrunarfélagsins, á mestu umbrotatímunum. Á milli okkar var bæði vinsamlegt og afslappað andrúmsloft og þannig hélst það alla tíð. Sameining félaganna gæfuspor Í hinu stóra samhengi er sennilega sameining félaganna 1994 eitt stærsta gæfuspor sem stéttin hefur stigið. Annað mjög afdrifaríkt framfaraskref var tekið 1986 þegar allt nám í hjúkrunarfræði var flutt á háskólastig. Í kjölfar þessa hefur hjúkrunarstéttin sameinast á margan og mikilvægan hátt.
Hjúkrun á Íslandi er nú öll kennd í háskóla og það er einkar ánægjulegt hve margir hjúkrunarfræðingar hafa bætt við sig námi á öllum námsstigum. Ein af afleiðingum þess að rannsakendum og sérfræðingum í hjúkrun fjölgar er að umönnun sem byggist á hjúkrunarfræðilegum rannsóknum eflist, fleiri taka þátt í kennslu og leiðsögn nemenda og öflugar fyrirmyndir í hjúkrun verða fleiri. Fyrirmyndir sem munu væntanlega höfða bæði til ungra kvenna og karla í framtíðinni.