Trúlofun tveggja félaga

Frá fyrrverandi formanni
Sigþrúður Ingimundardóttir, formaður Hjúkrunarfélags Íslands 1982-1987 og 1988-1991

1980 var mikið kvennaár. Vigdís Finnbogadóttir var valin forseti fyrst kvenna í heiminum, í lýðræðislegum kosningum. Kvennaframboð í Reykjavík leit dagsins ljós 1982 og í kjölfarið var Kvennalistinn stofnaður árið 1983. Heildstæð löggjöf um málefni aldraðra var samþykkt árið 1983. Lög um sjúkraliða ári síðar, en þeir höfðu áður átt stoð í hjúkrunarlögum. Formannstíðin byrjaði vel en varð fljótt annasöm því miklar hræringar voru hvað snerti heilbrigðismál, kjaramál og menntunarmál stéttarinnar.

Ég var gerð að formanni kennaradeildar Hjúkrunarfélags Íslands (HFÍ) nýkomin heim úr framhaldsnámi frá Noregi vorið 1973. Yfirlýst stefna deildarinnar var að nám hjúkrunarfræðinga ætti að vera í Háskóla Íslands og hjúkrunarfræðingum yrði gert kleift að bæta við sig námi til BS-gráðu samkvæmt raunhæfu mati. Þegar ég gaf kost á mér til formannskjörs félagsins árið 1982 setti ég þetta fram sem mitt baráttumál. Taldi mig vita að væri nám hjúkrunarfræðinga samræmt fylgdi sameining hjúkrunarfélaganna tveggja í kjölfarið. Ágreiningur um launakjör stéttarinnar hyrfi og hún stefndi ótrauð að því að rækja hlutverk sitt í heilbrigðisþjónustunni.

Helstu baráttumál hjúkrunarfræðinga í minni formannstíð

Það var mikil gróska í menntunarmálum. Kennaradeild HFÍ barðist fyrir því að hjúkrunarnám færi ekki í nýstofnaða fjölbrautaskóla. Fjölbraut í Breiðholti var tilraunaskóli með margar nýjar námsleiðir, m.a. sjúkraliðabraut. Sjúkraliðaskóli Íslands var líka starfandi við góðan orðstír. Sjúkraliðar sóttu fast að fá aukin starfsréttindi. Í sérkjarasamningi var gerð bókun um að komið yrði upp framhaldsdeild við Sjúkraliðaskólann sem gæfi sjúkraliðum með þriggja ára starfsreynslu möguleika á eins árs framhaldsmenntun. Þeir hlytu starfsheitið „aðstoðarhjúkrunarfræðingur“ og sjálfstæðan rétt til að starfa. Það kraumaði því fljótt í mörgum hornum hjá mér. Allt leystist þetta farsællega og stéttirnar starfa nú vel saman.

Hjúkrunarfélagið var á þessum tíma eitt af aðildarfélögum BSRB. Margir hjúkrunarfræðingar voru virkir innan BSRB og þar fór fram öll aðalkjarasamningsgerð fyrir aðildarfélögin. Árið eftir að ég tók við sem formaður fór fram atkvæðagreiðsla um veru í bandalaginu. Niðurstaðan varð á þann veg að nei við að fara úr BSRB sögðu 54,8 % en já 44,1%. Ég var ekki hlynnt veru okkar þar en átti farsælt og skemmtilegt samstarf við starfsmenn BSRB, á skrifstofunni og í aðildarfélögum. Karlaveldi var ráðandi þarna, fullorðnir karlmenn sem vildu hafa fundi seinnipartinn þegar þeir komu úr vinnu. Slíkt hentaði ekki ungri móður enda þurfti ég oft að taka son minn með á fundina kl. 17.00.

Umræðan um veru okkar í BSRB hélt áfram. Fulltrúafundur árið 1990 samþykkti að fram færi atkvæðagreiðsla. Ögmundur Jónasson, formaður BSRB, og ég fórum um allt land til að kynna málið. Skemmtilegir fundir og oft talsverð átök. Niðurstaða atkvæðagreiðslunnar varð sú að 86% félagsmanna vildu úrsögn úr BSRB. Þar með var Hjúkrunarfélag Íslands utan bandalaga, staða sem ég hef ávallt talið að við ættum að vera í. Viðskilnaðurinn við BSRB var á allan hátt góður, komist var að samkomulagi um öll mál, s.s. hlut félagsins í orlofshúsum, félagsmiðstöð, sjóðum og öðru er tengdist aðildinni.

Sameiningarmál félaganna voru mér frá fyrstu stundu hugleikin og mikil orka og tími fór í þau alla mína formannstíð. Samstarf við alla formenn Félags háskólamenntaðra hjúkrunarfræðinga (Fhh) var með miklum ágætum og fagleg samvinna. Við Aðalbjörg Finnbogadóttir segjum að trúlofunin hafi átt sér stað þegar ég afhenti henni, eftir ráðstefnu sem Fhh hélt á fimm ára afmælinu 1983, bókina „Hjúkrunarsögu“ eftir Maríu Pétursdóttur og blómvönd með brúðarslöri „sem tákn þess að félögin muni ganga í eina sæng“. Þegar ég hætti var staðan þannig að bæði félögin höfðu látið fara fram atkvæðagreiðslu um sameininguna og niðurstaðan var yfirgnæfandi fyrir því. Lögð hafði verið fram yfirgripsmikil stefnumótun hvað varðaði stofnun nýs hjúkrunarfélags hjá báðum félögum. Okkar tillögur byggðust á eldri tillögum og stefnu félagsins í margvíslegum málum. Búið var að kjósa í laganefnd sem það verksvið að semja, ásamt fulltrúum Fhh, drög að lögum hins nýja félags er leit dagsins ljós í Borgarleikhúsinu 15. janúar 1994.

Eftirminnileg atriði í tilefni af 100 ára afmælinu

Straumhvörf urðu þegar félagið keypti hæðina að Suðurlandsbraut 22 árið 1987. Á fulltrúafundi það ár var samþykkt tillaga frá Reykjavíkurdeildinni að tekið yrði 0,4% aukagjald af félagsmönnum er skiptist jafnt í verkfallssjóð og til að ljúka við fundarsalinn í hinum nýju heimkynnum. Áður höfðu gíróseðlar verið sendir út til félagsmanna þar sem óskað var eftir frjálsum framlögum er yrði varið í húsakaupin.

Í tilefni af 70 ára afmæli Hjúkrunarfélagsins 1989 var ákveðið að formaður gengi á fund borgarstjóra Reykjavíkurborgar og segði honum hvernig hjúkrunarfræðingar hefðu sinnt allri heilsugæslu í borginni löngu áður en opinber heilsugæsla tók til starfa. Borgarstjóri brosti þegar fyrirlestri mínum lauk og spurði: „Hvað viltu, Sigþrúður?“ Ég svaraði að bragði: „Sumarbústað við Úlfljótsvatn.“ Sumarbústaðinn fengum við. Hinn 28. september 1990 bauð félagið hjúkrunarfræðingum og gestum austur í rútu því nú skyldi vígja húsið og gefa því nafn. Sigríður Björnsdóttir, er starfaði á skrifstofunni í fjölda ára, átti hugmyndina að nafninu Bláskógar sem öllum fannst vel viðeigandi. Margar góðar gjafir bárust og María Finnsdóttir fræðslustjóri gróðursetti þrjár birkihríslur.

Mikil framþróun hefur átt sér stað undafarinn áratug, stafræn bylting litið dagsins ljós er gerir allt auðveldara, má þar nefna erlend samskipti. Það er himinn og haf á milli þess tíma er við vorum að semja ásamt Norðurlandafélögunum „Siðareglur fyrir hjúkrunarfræðinga er stunda rannsóknir“ og blaðabunkinn var sendur landa á milli. Í dag er öll skráning heilbrigðisþjónustu markvissari og auðveldari, réttur einstaklingsins sterkari og mistök sýnilegri.

Þarfir þjóðfélagsins breytast. Við erum búin að fara í gegnum mikinn samdrátt í heilbrigðismálum, öldruðum fjölgar hratt en fæðingum fækkar. Markmiðið „Heilbrigði allra árið 2000“ náðist ekki þar sem m.a. var reynt að setja fram ákveðna þætti um hjúkrunarstarfið, menntun, rannsóknir og stjórnun. Þar taldi Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin hjúkrunarfræðinga og ljósmæður lykilstéttir.

Að mínu mati er hjúkrun starf hugar (þekkingin), hjarta (umhyggjan) og handar (reynslan); jafnvægi milli þessarar þríeindar er nauðsynlegt eigi hjúkrun að þróast sem sjálfstætt fag og það þjóðfélagsafl sem hún á að vera.