Nefndasvið Alþingis
Austurstræti 8 - 10
150 Reykjavík
Reykjavík, 26. nóvember 2007
Efni: Umsögn um frumvarp til laga um breytingu á lögum um almannatryggingar, lögum um félagslega aðstoð, lögum um sjúklingatryggingu, lögum um heilbrigðisþjónustu, lögum um málefni aldraðra og lögum um eftirlaun til aldraðra.
Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga (FÍH) þakkar beiðni um umsögn um ofangreint frumvarp til laga um breytingu á almannatryggingalögum o.fl.
FÍH fagnar því að unnið sé að því að einfalda almannatryggingakerfið. Flókið tryggingakerfi vinnur gegn hagsmunum bótaþega og getur leitt til ójöfnuðar. Að hvetja til, og gera bótaþegum kleift, að afla tekna leiðir án efa til meiri lífsgæða og mannlegrar reisnar viðkomandi.
FÍH fagnar einnig hugmyndum um að komið verði á fót sérstakri stofnun sem heyri undir stjórn heilbrigðisráðherra og annist m.a. kaup, greiðslur og samninga um heilbrigðisþjónustu (18. gr.). Náist það markmið stjórnvalda sem ítrekað er í almennum athugasemdum með frumvarpi þessu, að kostnaðargreina heilbrigðisþjónustu og að taka upp blandaða fjármögnun á heilbrigðisstofnunum þannig að heilbrigðisstofnanir fái fjárveitingar í samræmi við þörf og verkefni, þá verður það án efa til mikilla bóta bæði fyrir þá sem þjónustunnar njóta og þá sem hana veita.
FÍH efast hins vegar um ávinninginn af þeim breytingum sem boðaðar eru í 20. gr. frumvarpsins þ.e. að færa frá heilbrigðisráðherra til félagsmálaráðherra faglega yfirstjórn, fjármögnun, ákvörðun daggjalda og samskipti við stofnanir vegna annarrar þjónustu en heilbrigðisþjónustu, eins og segir í frumvarpinu. Í athugasemdum við frumvarpið er sett fram það viðhorf að öldrun sé ekki sjúkdómur sem kalli á heilbrigðisþjónustu, heldur almenna öldrunar- og umönnunarþjónustu. FÍH tekur undir það viðhorf að öldrun sé ekki sjúkdómur. Hins vegar er rétt að ítreka að öldrun fylgja oft sjúkdómar og aldraðir einstaklingar glíma oft við fjölþætta sjúkdóma. Þeir einstaklingar þurfa ekki aðeins öldrunar- og umönnunarþjónustu heldur faglega hjúkrunarþjónustu.
Stjórnvöld, nú sem fyrr, stefna að því að gera öldruðum kleift að búa sem lengst á eigin heimilum, með viðeigandi þjónustu. Því sjónarmiði hefur lengi verið haldið á lofti hér á landi að of mikil áhersla hafi verið lögð á stofnanavistun aldraðra og að fjöldi íbúa á dvalar- og hjúkrunarheimilum eigi að geta búið á eigin heimili fái þeir nauðsynlega þjónustu. Gangi þetta markmið eftir er ljóst að þeir einstaklingar, sem í framtíðinni vistast á hjúkrunarheimilum, munu verða enn veikari en nú er og með fjölþætt heilsufarsvandamál. Þeir einstaklingar munu þarfnast mikillar hjúkrunar, ekki aðeins umönnunar. Á það skal bent að öldrunarhjúkrun er sérstakt fagsvið innan hjúkrunarfræðinnar.
Hjúkrun er heilbrigðisþjónusta sem lýtur eftirliti landlæknis. Í umsögn FÍH um reglugerð nr. 786/2007 um eftirlit landlæknis með rekstri heilbrigðisþjónustu og faglegar lágmarkskröfur frá 30. ágúst 2007, var ítrekað mikilvægi þess að skýrar viðmiðunarreglur gildi um mönnun í heilbrigðisþjónustu, bæði hvað varðar fjölda hjúkrunarfræðinga og samsetningu mannaflans. Fjöldi vísindarannsókna hefur sýnt fram á ótvíræð tengsl mönnunar hjúkrunarfræðinga og afdrifa sjúklinga. Þá var í umsögninni einnig bent á mikilvægi skýrra krafna um mönnun í ljósi aukins vilja stjórnvalda til að bjóða út einstaka þætti heilbrigðisþjónustunnar, eins og fram kemur í VII. kafla laga um heilbrigðisþjónustu, nr. 40/2007. Við slíka útboðs- og tilboðsgerð er nauðsynlegt að fyrir liggi nákvæmlega hvernig mönnun þjónustunnar skuli háttað.
Launakostnaður er stærsti útgjaldaliðurinn í rekstri hjúkrunarheimila og því hefur samsetning mannaflans sem þar starfar veruleg áhrif á heildarútgjöld heimilanna. FÍH óttast og varar við því að slegið verði af faglegum kröfum um hjúkrunarþjónustu á öldrunarstofnunum gangi ákvæði 20. gr. frumvarpsins fram. Jafnvel þó í athugasemdum með frumvarpinu komi fram að gert sé ráð fyrir því að daggjöldum verði skipt í tvennt og að heilbrigðisráðuneytið ákveði daggjöld vegna heilbrigðisþjónustu, þá er vandséð hvernig fjárveitingar til að tryggja nauðsynlega mönnun fagmenntaðs starfsfólks (sbr. m.a. reglugerð nr. 786/2007) eiga að fást þegar fagleg yfirstjórn og fjármögnun er á höndum annars ráðuneytis. FÍH telur því að umræddur flutningur á faglegri yfirstjórn og fjármögnun geti leitt til þess að áherslur á hjúkrunarþjónustu á hjúkrunarheimilum breytist yfir í áherslur á almenna öldrunar- og umönnunarþjónustu. Það yrði mikil þjónustuskerðing og afturför að mati FÍH.
Eitt af markmiðunum með þeim breytingum sem frumvarpið felur í sér er að einfalda stjórnsýslu. FÍH telur það ekki einfalda stöðu hjúkrunarheimila, stjórnenda þeirra og starfsmanna, að falla undir tvö ráðuneyti, þar sem fagráðuneytið, heilbrigðisráðuneytið, hefur með afar takmarkaða stjórnsýslu að gera.
FÍH hvetur því háttvirta heilbrigðisnefnd til að endurskoða þær hugmyndir sem fram koma í frumvarpinu um að færa faglega yfirstjórn og fjármögnun hjúkrunarheimila frá heilbrigðisráðuneyti til félagsmálaráðuneytis. Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga er fúst til samstarfs um þau verkefni og breytingar sem aukið geta gæði þjónustunnar á hjúkrunarheimilum landsins.
Virðingarfyllst,
F.h. stjórnar Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga,
________________________________________
Elsa B. Friðfinnsdóttir, formaður